W poszukiwaniu zburzonej cerkwi
Koserwator zabytków będzie szukał przy ul. Prymasowskiej nieistniejącej już cerkwi. A Świątynia została zburzona w okresie międzywojennym w ramach akcji rewindykacyjnej.
Wkrótce mają być przeprowadzone badania archeologiczne, których celem jest odnalezienie śladów nieistniejącej już cerkwi św. Aleksego, zbudowanej na początku drugiej dekady XX wieku przy ul. Prymasowskiej. Obecnie to teren należący do Instytutu Ogrodnictwa. Prawosławna świątynia była położona pomiędzy budynkiem dzisiejszej szkoły muzycznej a wieżą ciśnień. Wtedy był to teren zespołu parkowo-pałacowego.
- W tym roku ograniczymy się do przeprowadzenia badań georadarowych, a więc bezinwazyjnych. Mamy już na to pozwolenie dyrekcji Instytutu Ogrodnictwa - tłumaczy Katarzyna Starecka, szef skierniewickiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. - Na podstawie tych badań powstanie mapa zakłóceń, które mogą powodować resztki jakiejś budowli. Niewykluczone, że te zakłócenia ułożą się w jakąś logiczną całość, co może wskazywać, że pod ziemią znajduje się to, czego szukamy. Po przeprowadzeniu tych badań będziemy się zastanawiać co dalej, czy w ogóle jest sens podejmować prace wykopaliskowe, na które znów musiałby się zgodzić Instytut Ogrodnictwa.
Koszt przeprowadzenia badań georadarowych na 1 ha to ok. 13 tys. zł . A taki mniej więcej obszar trzeba będzie przebadać. Badania zostaną przeprowadzone w sierpniu lub we wrześniu.
Jak dowiadujemy się z książki Kiryła Sokóła i Aleksandra Sosny „Kopuły nad Wisłą. Prawosławne cerkwie w centralnej Polsce w l. 1815-1915”, budowa cerkwi św. Aleksego w Skierniewicach rozpoczęła się w październiku 1910 r.
Inicjatorem inwestycji miał być car Mikołaj II, który ofiarował plac pod świątynię, wydzielony w rogu parku pałacowego, gdzie mieściła się jego letnia rezydencja. Cerkiew w stylu staropskowskim zaprojektował architekt Androsow, natomiast prace budowlane wykonywała skierniewicka firma Ignacego Tyde. Była wzniesiona na planie krzyża, główną bryłę budowli pokryto czterospadowym dachem, którego zwieńczenie stanowiła wieża z kopułą. Nad wejściem do cerkwi wzniesiono dzwonnicę.
Źródła nie podają, kto pokrył koszty budowy, które wyniosły 40 tys. rubli, wiadomo jednak, że rodzina carska ufundowała pełne wyposażenie świątyni. Nie ma też wzmianki o tym, kiedy cerkiew została ukończona. Na pewno prace były jeszcze prowadzone, gdy w 1912 r. wizytował ją Mikołaj II.
Prawosławni nie cieszyli się zbyt długo nową cerkwią - po odzyskaniu niepodległości została wyburzona w ramach tak zwanej akcji rewindykacyjnej, prowadzonej przez kolejne rządy Polski międzywojennej, a jej istotą było ograniczenie wpływów politycznych Kościoła prawosławnego.
Nie bez znaczenia była też jawna wrogość wobec wyznania prawosławnego.
Cerkwie, które podlegały rewindykacji zamykano i adaptowano na budynki użyteczności publicznej lub kościoły rzymko-katolickie, albo po prostu - jak cerkiew św. Aleksego w Skierniewicach - wyburzano.
Z przekazu nieżyjących już Skierniewiczan (między innymi Tadeusza Zwierzchowskiego) wynika, że materiał uzyskany z wyburzonej cerkwi nie zmarnował się, lecz został użyty podczas budowy nowej plebanii parafii św. Jakuba w Skierniewicach.
Jest to dość prawdopodobne, jako że okazała plebania powstała w latach 1924-1931. Poza tym zbudowano ją w niewielkiej odległości od byłej cerkwi, niemal po drugiej stronie ulicy Prymasowskiej, co ułatwiało transport materiałów.
W mieście zachowała się natomiast cerkiew Narodzenia Pańskiego, wybudowana przez stacjonujący w Skierniewicach 38. Tobolski Pułk Piechoty na pamiątkę śmierci cara Aleksandra III.
Usytuowano ją na wzniesieniu w pobliżu koszar (dziś plac Jana Pawła II).
Autorzy wspomnianej już publikacji informują, że większość pieniędzy na budowę świątyni zebrano wśród oficerów i żołnierzy skierniewickiego garnizonu. Car Mikołaj II ofiarował na budowę 5 tys. rubli, zaś ówczesne Ministerstwo Wojny dołożyło 38 tys. rubli. Ostatecznie koszt budowy, którą rozpoczęto w lipcu 1899 r., wyniósł 138 tys. rubli. Świątynie konsekrowano w 1903 r. Murowana cerkiew zwieńczona była pięcioma kopułami i posiadała dzwonnicę o wysokości 53 m. W 1910 r. przemianowano ją na cerkiew pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego.
W okresie międzywojennym cerkiew przekazano Kościołowi katolickiemu i przebudowano, usuwając kopuły i dzwonnicę. W tej chwili jest znana jako kościół garnizonowy pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.